حسین بشیری گیوی
«محمد قوچانی» روزنامه نگار معروف اصلاح طلب در آخرین مقاله اش به اشتباهات دکتر محمد مصدق اشاره کرده و در این بخشی پا را از انتقاد فراتر نهاده و با قاطعیت به اشتباهات مصدق اشاره کرده است.
او در این مقاله بزرگترین اشتباه مصدق را ملی کردن نفت و از دست دولت انگلیس خارج کردن نفت و سپردن به دست دولت ایران دانسته است. البته قبل از قوچانی بسیاری از افراد و اشخاص و حتی گروه ها و سازمان ها و حتی دادگاه نظامی شاه نیز بزرگترین اشتباه مصدق را ملی کردن صنعت نفت قلمداد می کردند، حتی بیچاره مصدق هم خود اذعان می کرد که بزرگترین جرم من ملی کردن صنعت نفت است.
حال چرا در این برحه زمان فردی روشنفکر که از جریان کارگزاران نیز می باشد در سلسله مقالاتش تمامی روشنفکران ملی و چپ و حتی مذهبی در یک قرن اخیر را به اشتباه و منحرف بودن متهم می کند جای تعجب است.
به عنوان مثال جامعه شناسان موقعی که مدل خطی مارکس و حتی نظریه شیوه تولید آسیایی مارکس را مورد نقد قرار می دهند، توجه نکردن مارکس و انگلس به مالکیت و خصوصا مالکیت خصوصی در ایران را ذکر می کنند.
در شیوه تولید آسیایی ، مارکس و انگلس و سایر نظریه پردازان تمامی شرق را به صورت یکپارچه در نظر می گرفته اند در صورتیکه ویژگی های هر قسمتی با قسمت دیگر متفاوت بوده است. ایران با هند و چین با آسیای میانه و ایران با آفریقای شمالی متفاوت بوده است. بنابراین مطالعات پشتیبان شرق ضعیف بوده است درست مثل دیدگاه شرق نسبت به غرب.
بعد از مرگ مارکس، انقلاب چین در سال 1949 – 1950 به رهبری مائو اتفاق افتاد. چین در آن زمان فئودال غربی بود که پس از انقلاب مستقیما وارد سوسیالیسم شد و بورژوازی را دور زد. بنابراین انقلاب چین هم سیر تک خطی مارکس را زیر سوال برد. بنابراین نظریه مارکس دو شاخه شد. اولین نظریه پردازان شیوه تولید آسیایی خود مارکس و انگلس بودند.
در مهمترین ویژگی های شیوه تولید آسیایی می توان به:
1- این جوامع دارای اقلیم نیمه خشک هستند. بارندگی در آنها کم است ، مشکل آب در آنها وجود دارد بنابراین دولت های خودکامه و مستبد در طول تاریخ منابع آب را به خود اختصاص می دادند و توزیع آب توسط دولت و موسسات زیر نظر دولت انجام می شده است. که البته در مورد ایران صدق نمی کند زیرا منبع آب رسانی در ایران از رودخانه نبوده است از قنات ها بوده است.
2- تمام مالکیت ها (غیر از آب) دولتی بوده است. لااقل در مورد ایران صدق نمی کند چون مالکیت دولتی داشتیم مالکیت خصوصی هم داشتیم. مارکس و انگلس به نظام قبیله ای (عشایری) در ایران اشاره ای نکردند.
3- تمرکز شدید قدرت از بالا به پایین یعنی قدرت در دست یک فرد تمامیت خواه بوده که پس از او نوادگانش حاکم می شدند که .باز این مورد هم در مورد ایران صدق نمی کند بلکه عشایر متعدد داشتیم و به نسبت آن قدرت در بین عشایر تقسیم می شد اگر با ادبیات سیاسی بیان کنم بلوک قدرت را شاهد بودیم
در شرق تضاد وجود نداشته هم شهر و هم روستا متعلق به سلطان بوده بنابراین تضاد به وجود نیامده است. اکثر سرلشگران، وکلای مجلس، صاحبان پست های سیاسی و دولتی صاحب چند روستا بوده اند بنابراین خودشان هم فئودال بوده اند هم سرمایه دار بنابراین تضاد وجود نداشته است این جامعه هیچ تحولی نداشته است و مستقیما تا قرن 20 آمده است.
پس با توجه به مباحث ذکر شده در ایران مالکیت خصوصی وجود داشت. اما شکل گیری طبقه متوسط در اروپا به وسیله بورژواها بوده که توانستند به وسیله نهادهای حوزه عمومی این طبقه را در جامعه نهادینه و شکل ببخشند ولی در ایران طبقه متوسط پس از انقلاب مشروطیت پایه هایش بنیان نهاد و این طبقه نوپا بوسیله سیاست های دکتر مصدق خصوصا پس از ملی شدن صنعت نفت در جامعه خودش را نشان داد.
در نمونه اروپایی هم دیدیم که با شکلگیری طبقه متوسط جامعه اروپا به توسعه یافتگی رسیدند پس شکل گیری طبقه متوسط شاخصی مهم برای توسعه یافتگی است.
حتی روشنفکران چپ نیز که در پرونده های پیشین تیم قوچانی آنها را به عنوان تروریست مطرح می کرد آنها نیز اقتصاد را زیربنا می دانستند وبرای شکل گیری طبقه متوسط و جامعه مدنی تلاش می کردند. در حالیکه نقد گذشته قوچانی به آنها (زیربنا بودن اقتصاد) از این تز در این مقاله با عنوان اقتصاد ملی دفاع می کند و راهکار نشان می دهد. در هر روی سیاستی که قوچانی پیش گرفته و تمامی شخصیت های تاریخ معاصر ایران زمین را ذبح ژورنالیستی می کند به ناکجا آباد ختم می شود.
نویسنده محترم، به صرف کپی کردن چند مطلب از کتابهای درسی و دانشجویی، نمیتوان به نقد مطالب یک روزنامه نگار کارکشته و حرفه ای و باسواد رفت. حتی اگر مباحث این روزنامه نگار درست یا نادرست باشد.