تنوع اقلیم شهری، روستایی و عشایری در طول جغرافیای اردبیل موجب شده است تنوع صنایع‌دستی قابل‌ملاحظه‌ای خلق شود.
از سویی به واسطه تاریخ هفت هزار ساله سکونت بشر در این منطقه تنوع زیستی ملل ساکن موجب شده است، سابقه صنایع‌دستی در اردبیل نمونه‌های درخشان خود را حتی در موزه‌های باستان‌شناسی به رخ بکشد.
این سابقه هر چند به تعبیر مسئولان یک ظرفیت کلیدی محسوب می‌شود اما سؤال این است که اردبیل در معرفی یکی از مهمترین زنجیره‌های تولید مزیت آفرین خود تا چه حد موفق عمل کرده است؟
به منظور بررسی پاسخ این سؤال خبرگزاری مهر جویای نظرات مسافران تابستانی شد. مجموعه پاسخ مسافران نشان می‌دهد هنوز نقاط ضعف متعددی در معرفی و فروش صنایع‌دستی اردبیل وجود دارد که می‌توانست با طرح‌های متنوع تا حدودی رفع و رجوع شود.
بازار اردبیل محل فروش تولیدات سایر استان‌ها
یکی از گردشگران تابستانی اردبیل به خبرنگار مهر گفت: هر چند در خود شهر اردبیل تنها بازار صنایع‌دستی مشخص بازار مجاور بقعه شیخ صفی‌الدین است اما بسیاری از تولیدات متعلق به اردبیل نیست.
علی نصرتی تصریح کرد: نمی‌شود با مس زنجان و میناکاری اصفهان به معرفی آثار دستی اردبیل اقدام کرد و بنده به عنوان یک مسافر علاقه‌مند هستم در بازار صنایع‌دستی این شهر آثار همان شهر را ببینم.
وی با بیان اینکه در استان‌های دیگر به مراتب نسبت به نظم‌بخشی به بازار صنایع‌دستی برنامه‌هایی اجرا شده است، متذکر شد: متأسفانه تعداد اندکی از صنایع‌دستی بومی اردبیل بود.
مسافر دیگری معتقد است ضعف در ساماندهی موجب می‌شود مسافران حتی در خرید سوغاتی دچار مشکل شوند.
نازنین رستم پور با بیان اینکه نمی‌شود از اردبیل، سفال همدان هدیه برد، ادامه داد: بهتر است تولیدات خود استان به ویژه شهرستان‌ها در بازار صنایع‌دستی معرفی شود؛ چرا که مسافر نمی‌تواند به همه شهرها سفر کند و تمایل دارد در سفر به مرکز استان به آثار متنوع آشنا شود.
نبود بازار منسجم صنایع‌دستی در شهرستان‌ها
رستم پور معتقد است مشکل اساسی در بازار صنایع‌دستی اردبیل در شهرهای دیگر مشاهده می‌شود.
وی افزود: جای تعجب است که شهرهای گردشگری مثل سرعین بازار صنایع‌دستی ندارند و هر کجا صنایع‌دستی به فروش می‌رسد، متعلق به استان‌های دیگر است.
این مسافر در اظهارات قابل‌توجهی تأکید کرد: به دلیل اینکه برخی فروشندگان استان‌های دیگر باور دارند که در شهرهایی مانند سرعین می‌توانند فروش بیشتر داشته باشند، مغازه اجاره می‌کنند اما مسئولان استان اردبیل در این خصوص کوتاهی کرده‌اند.
جای تعجب است که شهرهای گردشگری مثل سرعین بازار صنایع‌دستی ندارند و هر کجا صنایع‌دستی به فروش می‌رسد، متعلق به استان‌های دیگر است. در عین حال یکی دیگر از گردشگران که در طول مسافرت دو روزه خود به پل معلق و بازارچه بیله سوار سفر کرده است، در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: متأسفانه صنایع‌دستی مناسبی ندیدیم.
حسین احمدی تأکید کرد: گردشگرانی که به پل معلق سفر می‌کنند تمایل دارند با جاذبه‌های متعدد آشنا شوند و این در حالی است که به عنوان مثال یک غرفه مناسب و شیک برای صنایع‌دستی در پل معلق وجود ندارد.
وی افزود: ما شنیده بودیم بازارچه شهر مرزی بیله سوار دیدنی است اما نه تنها صنایع‌دستی و تولیدات خود استان را مشاهده نکردیم بلکه بازارچه از اجناس چینی با کیفیت پایین پر شده است.
بی‌اطلاعی گردشگر از صنایع‌دستی اردبیل
این اظهارات در وضعیتی مطرح می‌شود که گردشگران سفر کرده به اردبیل معتقدند هیچ شناخت اولیه از صنایع‌دستی اردبیل نداشتند.
به منظور سنجش میزان آشنایی گردشگران با صنایع‌دستی اردبیل، خبرنگار مهر با مثال زدن آثار قلم‌زنی، فرش، گلیم و جاجیم، ورنی، سنگ‌های زینتی، ملیله‌کاری و چرم خواستار اعلام نظر گردشگران شد.
با این وجود اغلب گردشگرانی که به اردبیل سفر می‌کنند نه تنها به عنوان مثال گلیم را صنعت دست اردبیل نمی‌دانند بلکه تنها سوغاتی اردبیل را عسل می‌شناسند.
یکی از گردشگران در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: وقتی در هیچ شبکه مجازی و سایتی اطلاع‌رسانی درستی نمی‌شود بدون شک کسی هم از صنایع‌دستی اطلاع نخواهد داشت.
نصرتی افزود: شاید حتی در روستاهای اردبیل صنایع‌دستی قابل‌توجهی تولید می‌شود اما به دلیل ضعف اطلاع‌رسانی کسی از آن مطلع نیست.
معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی میراث فرهنگی استان اردبیل معتقد است تنوع آثار دستی اردبیل در مقایسه با آثار صنایع‌دستی که در سطح کشور شناخته شده است، کم‌نظیر است.
در حال حاضر آثار تولیدی مشابه آثار هنرمندان اردبیلی با قیمت‌های گزاف به فروش می‌رسد. علیرضا دباغ عبداللهی در گفتگو با خبرنگار مهر با اذعان به مشکلات زنجیره تبلیغ و فروش صنایع‌دستی تصریح کرد: برای اینکه هنرهای دستی بتوانند به سود آفرینی برسند باید مسیر درستی تا بازارهای هدف طی کرده و به بازارها معرفی شوند.
وی احیای هنرهای منسوخ و بهبود معرفی و تبلیغ با بهره‌گیری از بازارهای مجازی را ضروری دانست و افزود: در حال حاضر آثار تولیدی مشابه آثار هنرمندان اردبیلی با قیمت‌های گزاف به فروش می‌رسد.
معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی میراث فرهنگی استان متذکر شد: هر هنرمند صنایع‌دستی می‌تواند با رونق بخشیدن به تولیدات خود زمینه اشتغال چند هنرمند دیگر را فراهم سازد و در عین حال می‌تواند به سود اقتصادی مطلوب و درخور دست یابد.
به گفته دباغ عبداللهی لازمه این کار توجه به نیاز مشتری و سلیقه وی، معرفی صحیح و اصولی و تولید کیفی است.
اقدامات حداقلی که مورد غفلت واقع شد
در عین حال مدیرکل میراث فرهنگی استان اردبیل معتقد است تنوع صنایع‌دستی اردبیل به نسبت سایر استان‌ها مزیت کم‌نظیری برای سود آفرینی اقتصادی محسوب می‌شود.
کریم حاجی‌زاده در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به تنوع زیستی در گستره جغرافیای اردبیل تصریح کرد: این موضوع موجب شده است ساکنان مناطق مختلف متناسب با مصالح بومی که در اختیار داشته‌اند خالق صنایع‌دستی متنوع باشند.
وی افزود: ایده‌های بسیاری برای رونق بازار صنایع‌دستی اردبیل می‌توان اجرایی کرد که از آن جمله بازاریابی مجازی است؛ با این وجود نمی‌توان محدودیت‌های اعتباری را نادیده گرفت.
به عقیده گردشگران، استان اردبیل در تابستان امسال به سادگی می‌توانست رونق بازار صنایع‌دستی را شاهد باشد.
تبلیغات از طریق صداوسیما و توزیع برشور در مراکز گردشگری از جمله این پیشنهادات است. یکی از گردشگران معتقد است در خصوص تبلیغات حتی ظرفیت بخش خصوصی نیز می‌توانست مورد استفاده قرار گیرد و بخش خصوصی با سهیم شدن در سود تولیدات خاصی نسبت به تبلیغ آن همت کند.
یکی از گردشگران تأکید کرد: علاوه بر این تولیدات روستاها باید به شهر کشانده شود. بطوریکه میراث فرهنگی استان تنها در سه ماه تابستان می‌توانست از چند نفر از تولیدکنندگان برای استقرار در بازار صنایع‌دستی دعوت کند.
احمدی افزود: متأسفانه تولید زنده صنایع‌دستی مورد غفلت است در حالی که در بسیاری از استان‌ها جاذبه ایجاد می‌کند و خود به خرید صنایع‌دستی فرد بیننده را تشویق می‌کند.
وی ادامه داد: علاوه بر این برگزاری محافلی برای تجلیل از پیشکسوتان صنایع‌دستی در بازار و مراکز گردشگری و در ادامه ایجاد گالری‌های فروش موقت می‌تواند مؤثر باشد.
این اظهارات در حالی است که به نظر می‌رسد استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران حوزه گردشگری استان نیز در معرفی و فروش صنایع‌دستی مورد غفلت است.
بطوریکه هر چند میراث فرهنگی می‌توانست به عنوان واسطه تولیدکننده و سرمایه‌گذار عمل کرده و نمایشگاه‌های موقت را ایجاد کند اما در عمل بازار صنایع‌دستی اردبیل تجربه سال‌های گذشته خود را تکرار کرد.
نتیجه این تکرار سهم حداقلی و نامحسوس تکانه بازار تابستان صنایع‌دستی در اقتصاد استان است. بطوریکه در این سود آفرینی ناچیز نه تولیدکننده و نه مسئولان و نه مشتریان رضایت کافی ندارند.